Þankar miðaldra einyrkja

Amma Elísabet

Í dag eru liðin 110 ár síðan amma Elísabet, eða amma í Reykjavík eins og við kölluðum hana oft, fæddist svo mér fannst við hæfi að minnast hennar með nokkrum orðum. Ég tek fram að þetta er mestan part persónulegar minningar mínar um hana; ekki eiginleg minningargrein.

Amma var lítil vexti, dálítið þybbin og varð snemma nokkurn veginn hvíthærð. Mér fannst þetta fallegt hár þegar ég var barn því hún var alltaf með permanent og hirti það vel svo að það minnti á englahárið sem stundum var haft á jólatrénu.

Ég man lítið sem ekkert eftir ömmu fyrr en hún er flutt suður, ætli það hafi ekki verið 57-58? En hún kom oft norður og stundum var hún hjá okkur þegar fæddust börn eða einhver þurfti á spítala. Líklega hef ég verið sex ára þegar hún var hjá okkur meðan mamma var á spítala fyrir sunnan. Ég var voða hrifin af að hafa hana og snerist stöðugt í kringum hana, svo hjálpleg og viljug að hún hafði varla kynnst öðru eins. Næstu jól fékk ég sérstakt jólakort, alveg ein, þar sem hún hrósaði mér fyrir dugnaðinn. Ekki spillti það fyrir hvað kortið var fallegt og nýstárlegt; undursamlegir englar svífandi um svartan stjörnugeim og fullt af gylltum stjörnum og geislabaugum. Mörg ár á eftir var ég svag fyrir skrautlegum myndum með svörtum bakgrunni - og er kannski enn.

Það hefur ekki verið neitt smáátak fyrir ömmu að rífa sig upp úr Hrútafirðinum rúmlega fimmtug, nokkrum árum eftir að afi dó. Hún átti systur í Vestmannaeyjum og fór þangað og vann á vertíð, hversu oft eða lengi veit ég ekki. Frá Melum hefur amma sjálfsagt farið með tvær hendur tómar - jafnvel í skuld - ég veit það ekki. En henni tókst að kaupa sér pínulitla íbúð í Norðurmýri, sem verður að teljast töluvert afrek því ekki vann hún fyrir háum launum. Í Reykjavík vann hún ýmis störf en það sem ég man best eftir er þegar hún var "kaffikona" í Iðnó. Þau sambönd notaði hún til að fara frítt í leikhúsið og það var einmitt í boði hennar sem ég fór í fyrsta sinn í alvöruleikhús fyrir sunnan - á það ómerkilega stykki Indíánaleik - og ég man alltaf hvað við vorum hrifnar af Guðrúnu Ásmunds og kjólnum sem hún var í - grænum silkikjól með bleikrauðum pallíettuborðum. Pallíettur voru einmitt að komast í móð þá, það vissum við báðar! Seinna vann hún við skúringar í Gimli í Lækjargötu, held að þar hafi verið ferðaskrifstofa. Fljótlega upp úr sjötugu hætti hún að vinna og það reyndist henni ekki hollt. Hún einangraðist og þráhyggjuhugmyndir sóttu á hana og gerðu henni og fleirum oft lífið leitt. En alltaf tók hún vel á móti gestum og var ósköp góð við okkur krakkana.

Eitt skemmtilegasta persónueinkenni ömmu var hvað hún var skrautgjörn og "pjöttuð" eins og hún kallaði það - hún taldi það kost á fólki að vera "pjattað" og talaði t.d. með velþóknun um "pjattið" í eldri bróður mínum. Ég get í snatri rifjað upp nokkra kjóla sem amma átti og vitna vel um þennan tendens: fjólublár tvískiptur sem hún skartaði þegar hún varð sjötug - fór vel við silfurhvítt hárið. Grænn sumarkjóll með stórum rauðum rósum (sumum fannst þetta dálítið djarft en við stelpurnar vorum hrifnar) og loks glansandi rauðfjólublár kjóll með frekar smágerðu gráu og svörtu mynstri. Mamma hefur oft rifjað það upp að þegar til stóð að sauma á hana kjól (hún var lítið fyrir hannyrðir sjálf) vildi hún ekki líta á frúarkjóla í "móðinsblöðunum", bara kjóla á ungar konur.

Annar áberandi eiginleiki ömmu, kannski skyldur pjattinu, var hvað hún var fundvís á gjafir. Man einhver eftir "stykkjaprjónuðu peysunum" sem hún gaf okkur stelpunum? Ég fékk græna, drapplita og rauða, Elsa og Ína minnir mig að fengju svarta og túrkisbláa og svarta og appelsínugula. Mér fannst þetta æðislegar flíkur. Eða þegar Bítlaæðið var að byrja. Hver kom þá að sunnan í sumarfrí með bítlagítarahálsmen handa öllu liðinu? Auðvitað amma! Eina gjöfin sem ég á enn frá henni er lítil mynd af konu sem situr við rúm hjá sofandi barni og engill svífur yfir, fékk hana í jólagjöf sem stelpa. Ég man enn hvað mér fannst þetta dásamleg mynd og gaman að setja hana fyrir ofan kojuna mína. Nú hangir hún inni í herbergi Steinu.

Amma vissi líka vel hvað sveitafólkið kunni að meta matarkyns. Þess vegna kom hún alltaf með stóran kassa fullan af bakarísbrauði þegar hún kom í sumarfrí (það var stutt fyrir hana í mjólkurbúðina á Gunnarsbraut). Þetta voru smjörkökur, snúðar, vínarbrauð og ég veit ekki hvað, margra daga veisla!

Þetta læt ég duga um ömmu - að minnsta kosti í bili - en það væri gaman að fá athugasemdir sem gætu kveikt fleiri minningar - því amma var frábær!

sagði Helga kl. 15:45